Kitap Okumaya ve İslami Eğitime Dair Bir Kaç Kelam

           Yeni bir nesil yetişiyor. Bu neslin ne ile beslendiği o kadarda önemli ki. Seyyid Kutup Yoldaki İşaretler'in 'Örnek Kur'an Nesli' bölümünde sahabe nesli gibi bir neslin bir daha gelmediğinden bahseder ve bunun sebeplerini ortaya koyar... Bu sebeplerden birisi olarak 'sahabe safi olarak ana kaynaktan Kur'andan besleniyordu. Oysa bugünkü nesil çok farklı kaynaklardan beslendi; besleniyor.' der. Bu sebebi ortaya koyarken, o çağın, bilgi kaynaklarının çeşitliliği noktasında zengin bir dönem olduğunu anlatır. Bugün Avrupa medeniyetinin temellerini teşkil eden Roma uygarlığı, batı düşüncesinin kaynağı olan Yunan felsefesinin rüzgarı o dönem Arap yarımadasında da esiyordu...   

            Beslenme uzmanlarının bir sözü var: 'biz yediklerimiziz'. Aslında okuma konusunda da şunu diyebiliriz: 'Biz okuduklarımızız' İnsan okuduklarının şeklini alır; okumak insana şekil verir. Bundan dolayı okumamaktan okumak daha iyidir ama ne okuduğun, en az okumak kadar önemlidir. Bir kitapta 'kitap yakmaktan daha kötüsü kitap okumamak' diyordu. Bu cümleye ek bir cümle olarak 'kitap okumamaktan daha kötüsü de insanı yakacak kitapları okumak.' cümlesi olabilir.


            Bir de okumak başka bir şey eğitim başka bir şeydir. Kuran 'oku' der ama öylesine, kafana göre, dereden tepeden okuma değildir bu. 'Bismi Rabbike- Rabbinin adıyla' ifadesi, okumayı şarta bağlamaktadır. Rab 'eğiten, terbiye eden' demektir. Aslında ayette okumak eğitim görmek manasına da gelmektedir. Okumayı sevenler için öncelikle düzenli bir islami eğitim alzemdir. Geçenlerde twitter da bir hesabın profiline girdim 1000 tane kitap okudum yazıyordu. Doğrudur, okumuştur ama hiç belli olmuyordu hatta yazdıkları o kadar seviyesizdi ki keşke hiç okumasaydı dedirtti. Zannediyorum Kur'anda bildirilen 'kitap yüklü merkepler' ifadesi bunlar içindir...

           Ne okuyacağız? Hangi eğitimden geçeceğiz? İslami eğitimden kasdettiğimiz elbetteki öncelikle temel islami ilimlerdir. Dinin temellerini öğreten Tefsir, Hadis, akaid, fıkıh, İslam tarihi İlim talebesine kuralları, kavramları, okuyacağı temel ilimlerin usulünü öğreten usul ilimleri gibi.. İslami ilimler deryadır ve bu deryaya biraz dalmak isteyenler, fıkhi konulara biraz daha hakim olmak için klasik ilmihalin dışında nikah-talak, miras hukuku gibi ilimlerin detayını öğrenmelidir. Bir de fıkıhta insanın ufkunu açan bir ilim var ki benim hayatım boyunca öğrendiğime en çok şükrettiğim ilimlerdendir. Kavaidul fıkhı külliyye yani külli fıkıh kaideleri ilmi. Ana fıkıh kaideleriyle beraber, fer'i kaideleri ve istisnaları anlatan mühim bir ilim. Hadis ilmini, İmam Müslimin belli bölümlerinin tamamını Ahmet Davudoğlu şerhinden okumak insanın yine ufkunu açar... Ve diğer hadis kitaplarından hadis okumaları... Bu ilimlerin yanı sıra Gazali, Kuşeyri okumadan olur mu? Hocamız Mesneviden ve Risale-i Nur'dan aylarca ders yapmıştı. Ve bu kitapları okuduğumuzda, dersini dinlediğimizde, bu cevher kitapların kesinlikle hakkıyla bilinmediğini; hatta yanlış bilindiğini anlamıştık.
       
           Bugün Türkiyedeki üniversitelerin felsefe bölümlerinde Platon, Aristo, Dekart okutulur ama Gazali, Farabi, İbn Rüşd, İbni Sina okutulmaz. Sosyoloji fakültelerinde Weber, Durkheim, Agusto Comte okutulur ama tarihi felsefi ve sosyolojik açıdan değerlendiren bu işlerin otoritesi İbni Haldun'a neredeyse hiç önem ve yer verilmez. Bundan 15 yıl önce ABD'nin en entellektüel başkanlarından olan Clinton gelmişti. Yaklaşık 1,5 saat ayakta yaptığı konuşmasında defalarca Mukaddimeden örnekler verdi.Bazı yerlerde Mukaddimeden alıntı yaptığını söyledi, bazı yerlerde söylemedi. Biz de Hocamızla günlerce Mukaddime'den ders yapmıştık. Clinton'un Mukaddimeden yaptığı alıntıları hemen farkettim. Bizim batı hayranı ve gerçek aydın olma vasfını kazanamamış siyasetçilerimiz, eski Amerikan başkanını hayran hayran izleyerek, zannediyorum içerinden 'ne kadar birikimli adam' diye geçirmişlerdir... Bizim ülkemizde maalesef, siyasetçisinden entelektüeline varıncaya kadar, bilgi ve kültürde kendi kaynaklarından bihaber olma durumu vardır. 

            Eğitimden sonra bireysel kitap okumalarına gelirsek, öyle kıymetli eserler varki, özellikle gençlerimize dava ve muhalif ruh verecek, onları ideolojiler karşısında özgüven sahibi yapacak eserler... Bunlardan Seyyid Kutub ve Mevdudi'nin eserleri önde gelir. Bu kitaplar elbette yine üzerinde tahliller yapılması gereken kitaplar... Siyerde, Özellikle siyerin detay konularını anlatan, Efendimizin mektuplarının orjinallerine ulaşarak araştırmacı yazarlığıyla meşhur Muhammed Hamidullah hocanın İslam peygamberi gibi... Daha burada adını sayamayacağım o kadar çok ve kıymetli İslami eser var ki. Eski eserler yeni eserler... Bazen bir kitabevinde kıyıda köşede kalmış kadim, cevher kıymetinde bir esere rastlayabiliyorsunuz veya yine bir köşede adı sanı duyulmamış bir akademisyenin bir doktora tezine denk gelebiliyorsunuz, alıyorsunuz ve bu kitap sizin başucu kitaplarınızdan olabiliyor. Bu eserler okunmalı, paylaşılmalı. Bazen yüzlerce kitabın çabalayıp da anlatamadığını bu kıymetli eserlerin bir tanesinde bulabilirsiniz.

           Kitap okuma konusunda gençlerden de öğreneceğimiz şeyler olduğuna inanıyorum... Önümüzdeki 50 yılın mimarı olacak gençleri anlamak gerektiğine inanıyorum. Bazen zorlanıyorum çünkü bir kuşak farkı var aramızda. Ama onları dinlemeyi seviyorum ve bu diyaloğun bana bir şeyler kazandırdığına inanıyorum.

           Bu yıl sınavda derece yapan ve Boğaziçi'ni kazanan, ilgili, çok okuyan bir yeğenim var. O kadar çok kitap okuyor ki, Ankara'dan tatil için geldiğinde bile kargoyla kitaplar geliyor, bir kaç haftasını bile okumadan geçirmek istemiyor. Bu yaz okuduğu kitapları inceledim. Hemen hepsi kurgu. Bilim kurgu, fantastik kurgu. 'Neden hep kurgu okuyorsun, hayat kurgu değil gerçek. Gerçek hayatları anlatan, biyografi kitapları okusan, bunun yanı sıra tecrübeleri, bilgelerin tespitlerini anlatan kitaplar okusan' dedim. Verdiği cevapla 'bazı açılardan haklısın' demek zorunda kaldım. 'Teyze kurgu yani hayal gücü olmasa icat olmaz, bugün buluşlar yapanlar senin gibi düşünse yeni şeyler üretemezlerdi.' dedi. Kurgu yani hayal gücü, yok olanı var gibi düşünme, zihni olmadık yerlere götürme, düşünceyi hayalle zorlama ve sınırları aşma... Ne demek istediğini anladım. Edebi olan kurgu romanların ne verdiğini anlamak için popüler olanlardan bir tane almaya karar verdim, aldım, ancak henüz okuyamadım... Okuyunca daha net bir fikrim olacak.

             80'li yıllarda okuyan ve tartışan bir nesil vardı. 90'lı yıllara gelindiğinde ise okullar okuyan, matematik- fizik şampiyonu olan ama islami ilimleri okumaya, temel islami ilimlerden bihaber bir nesil yetişti. Bu nesil bizim özlediğimiz, etkili, dava sahibi, tavizsiz, zulme ve gayrı islami olan her şeye muhalif bir nesil olamadı. Sadece beşeri ilimlere önem veren, kendini kamufle etmekten dolayı net bir duruşa sahip olamayan, ufku kapalı, meymenetsiz bir nesil... İslami ilimlerin kazandıracağı temel vitaminlerden istifade edemeyen sıhhatsiz bir nesil... Çeyrek asırdan fazla da böyle zaman kaybettik.

            2000'li yılların gençliği yeniden okumaya başladı. Bu çok güzel ve ümit verici bir gelişmedir. Ancak bu okumalardan çok daha önemli olan İslami eğitim, ihmal edilmemelidir. İslami eğitim almış ve kitap okumayı seven gençlerimiz, gerek İslami cenahın gençlerine gerekse de dünya gençliğine İslami eserleri tanıtma misyonlarını da unutmamalıdırlar. Bunun yanı sıra elbette ki batı klasiklerini veya batılı uzmanların otorite sayılan kitaplarını ve bazı popüler kitapları okuyabilirler. Bu kitapların da bir kısmı ufuklarının açılmasını sağlayabilir. Bu konu kendilerine kalmış bir tercihtir.

            Hasılı kelam, okuyan bir neslin başaramayacağı iş, kaldıramayacağı yük, aşamayacağı dağ yoktur. Yeter ki okuması gereken kitapları okusun... Ve yeter ki kitap okumak, kuru okumanın ötesine geçsin. Anlamak, yaşamak ve anlatmak için okunmayan her kitap okuyan için yüktür...